Σύμφωνα με τη θεωρία του Γερμανού γεωλόγου Αλ. Φίλιπσον, οι βράχοι των Μετεώρων δημιουργήθηκαν από μια μεγάλη μάζα από ποταμίσιες πέτρες, άμμο και λάσπη που ενώθηκαν για να σχηματίσουν ένα ενιαίο κώνο.
Όταν αργότερα, τα νερά της Θεσσαλικής λίμνης χύθηκαν στο Αιγαίο, αυτός ο ενιαίος όγκος χωρίστηκε εξαιτίας διαβρωτικής δράσης του νερού, των δυνατών ανέμων, των ραγδαίων βροχών και των σεισμικών δονήσεων, σχηματίζοντας λόφους και βράχους σε διάφορα σχήματα και μεγέθη.
Η στερεοποίηση των ποταμίσιων λίθων και της άμμου σε συμπαγείς βράχους, ήταν αποτέλεσμα της διάλυσης των ασβεστολιθικών πετρωμάτων, καθώς και της πίεσης που για πολλές χιλιάδες χρόνια ασκήθηκε στα χαμηλότερα απολιθώματα από τα υψηλότερα.
Η άποψη του Φίλιπσον θεωρείται ολοκληρωμένη επειδή εξηγεί τον βοτσαλωτό χαρακτήρα των βράχων και των λόφων και επειδή οι εξηγήσεις δεν βρίσκονται σε αντίθεση με την παράδοση που αναφέρεται στη θάλασσα της Θεσσαλίας.
Στο Νομό Τρικάλων και σε απόσταση 20 χιλιομέτρων από τα Τρίκαλα, πάνω από την Καλαμπάκα, υψώνονται περήφανοι και επιβλητικοί οι πέτρινοι βράχοι των ΑΓΙΩΝ ΜΕΤΕΩΡΩΝ, γεμάτοι απολιθωμένα όστρακα, μαρτυρώντας ένα μοναδικό γεωλογικό φαινόμενο. Στο μετεωρίτικο τοπίο το ύψος των βράχων φτάνει τα 400 μέτρα. Είναι το σημαντικότερο μετά το Άγιο Όρος, μοναστικό συγκρότημα στην Ελλάδα
Στις απάτητες αυτές κορφές, γύρω στο 1100 μΧ., έφτασαν στα Μετέωρα οι πρώτοι Ασκητές.
Σκαρφάλωσαν και φώλιασαν σαν τα πουλιά μέσα στις σπηλιές και στις κουφάλες των βράχων απομονωμένοι αναζητώντας εκεί με προσευχές και νηστείες την ψυχική τους πληρότητα και λύτρωση.
Οι βράχοι βρίσκονται μεταξύ γης και ουρανού. Όσοι είχαν την υπομονή να τους μετρήσουν βρήκαν ότι ξεπερνούν τους χίλιους.
Τον 14ο αιώνα, ο Όσιος Αθανάσιος ο Μετεωρίτης, συγκροτεί το πρώτο οργανωμένο μοναστικό κοινόβιο με κανονισμούς και το οργάνωσε σύμφωνα με το τυπικό των οργανωμένων μονών του Αγίου Όρους.
Ονομάστηκαν Μετέωρα από τον Όσιο Μετεωρίτη Αθανάσιο της Μονής του Μεγάλου Μετεώρου. Έκτοτε πάνω στους Ιερούς Βράχους ήρθαν και εγκαταστάθηκαν Μοναχοί και Μοναχές, οι οποίοι κοπιάζουν μέρα και νύχτα με εργασία, νηστεία, αγρυπνία, όχι μόνο για τη δική τους σωτηρία αλλά και για τη σωτηρία όλων των ανθρώπων με πολύωρες προσευχές και παρακλήσεις.
Ιδρύθηκαν από το 1350 έως το 1500 μΧ. 24 μοναστήρια αλλά με τη φθορά του χρόνου και το πέρασμα των αιώνων οι περισσότερες από τις Μονές ερημώθηκαν και λιγοστά χαλάσματα υπάρχουν σήμερα. 
Στις αρχές του 18ου αιώνα αρχίζει η παρακμή του Μετεωρίτικου μοναχισμού, με αποτέλεσμα, τόσο ο αριθμός των Μονών, όσο και των Μοναχών, να μειώνεται αρκετά και οι λίγοι Μοναχοί φροντίζουν για την επιβίωση και ανασυγκρότησή τους.
Στις αρχές του 18ου αιώνα αρχίζει η παρακμή του Μετεωρίτικου μοναχισμού, με αποτέλεσμα, τόσο ο αριθμός των Μονών, όσο και των Μοναχών, να μειώνεται αρκετά και οι λίγοι Μοναχοί φροντίζουν για την επιβίωση και ανασυγκρότησή τους.
Από το 1960 και μέχρι σήμερα άρχισαν εργασίες αναστήλωσης και συντήρησης των μνημείων με έξοδα και φροντίδα των μοναχών της Αγιομετεωρίτικης μοναστικής πολιτείας.
Σε συνεργασία με την 7η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων γίνεται αναστήλωση των μοναστηριακών κτιρίων.
Επίσης οι μοναχοί και οι μοναχές με έξοδά τους και με τη φροντίδα τους συντηρούν καλλιτεχνικά χειρόγραφα, φορητές εικόνες και αγιογραφίες, χρυσοκέντητα και ξυλόγλυπτα αντικείμενα, ιερά κειμήλια και σκεύη άφταστης τέχνης, καθοριστικής ιστορικής και εθνικής αξίας.
Τα Άγια Μετέωρα είναι αναγνωρισμένα ως διατηρητέο και προστατευόμενο μνημείο της ανθρωπότητας από την UNESCO και άλλους διεθνείς οργανισμούς.
Το 1995 ανακηρύχθηκε τόπος Ιερός, αναλλοίωτος και απαραβίαστος που του εξασφαλίζει την Ορθόδοξη αυθεντικότητά του και την αποτελεσματική προστασία του.
Ερειπωμένες Μονές - Ασκηταριά
Στα Μετέωρα, ο μοναχισμός δεν είναι εξακριβωμένο πότε ακριβώς εμφανίστηκε. Πάντως, τον 11ο αιώνα ασκητές διάλεξαν τους βράχους των Μετεώρων σαν τόπο ζωής και προσευχής. Κρύφτηκαν στις σχισμές και στις σπηλιές για να περάσουν σιωπηλά και βασανιστικά, τα χρόνια της σκληρής πάλης με τον εαυτό τους, τα χρόνια της επίμονης ανόδου στον ουράνιο δρόμο. Εκεί πάνω δαρμένοι από τη βροχή, καμένοι από τον ήλιο, απροστάτευτοι από το κρύο και τα χιόνια, στο έλεος της φύσης αλλά και πάντοτε κάτω από τη σκέπη της θείας Πρόνοιας, οι ασκητές μόναζαν για χρόνια δοξάζοντας το Θεό
Υπάρχουν τα παρακάτω ερείπια Μονών - Ασκηταριών για να μας θυμίζουν το μέγεθος της προσφοράς των πρώτων ασκητών και της ιερής εκείνης παράδοσης και τέχνης τους.
Ιερά Σκήτη Παναγίας Δούπιανης.
Ιερά Μονής Υπαπαντής.
Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Μανδηλά.
Αγία Μονή.
Ιερά Μονή Υψηλοτέρας (καλλιγράφων).
Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου Μπάντοβα (Κοφινά).
Ασκηταριά Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου.
Ιερά Σκήτη Αγίου Αντωνίου.
Ιερά Σκήτη Τιμίου Προδρόμου.
΄Υστερα από έρευνές μας, συλλέξαμε κάποια στοιχεία για τις Ιερές Μονές Παναγιάς Δούπιανης, Υπαπαντής, Αγίου Γεωργίου Μανδηλά και της Υψηλοτέρας (Καλλιγράφων).
Η πρώτη μοναστική κοινότητα με στοιχειώδη οργάνωση ήταν η Σκήτη της Δούπιανης ή των Σταγών που ιδρύθηκε από το μοναχό Νείλο. Με κέντρο λατρείας το Ναό της Θεοτόκου, αποτελούσε το "Κυριακό" της Σκήτης. Ο Ναός βρίσκεται λίγο πιο κάτω από το Μοναστήρι του Αγίου Νικολάου του Αναπαυσά.
Οι Μοναχοί που την υπόλοιπη εβδομάδα ζούσαν απομονωμένοι στους γύρω βράχους και προσεύχονταν και αγρυπνούσαν, ολομόναχοι, άρχισαν κάθε Κυριακή να συγκεντρώνονται για να τελέσουν τη Λειτουργία και τη λατρεία τους στο Θεό, στο ναό της Δούπιανης. Το μόνο κτίσμα που σώζεται στις μέρες μας είναι ο Ναός της. Υπήρξε όμως το πρώτο έναυσμα για την άνθιση του μοναχισμού στα Μετέωρα.
Η ασφάλεια και η απομόνωση έφερε στους βράχους πολλούς μοναχούς κι έτσι στην περιοχή ιδρύθηκαν με την πάροδο των αιώνων είκοσι τέσσερα Μοναστήρια που γνώρισαν περίοδο ακμής.
Πολλά από αυτά ερημώθηκαν και έσβησαν, μόνο κάποια παλιά διασωθέντα έγγραφα μας τα κάνουν γνωστά
Η Μονή της Υπαπαντής που σήμερα είναι ακατοίκητη, ανήκει στη Μονή του Μεγάλου Μετεώρου. Κτήτορες της Μονής είναι ο μοναχός Νείλος κατά το έτος 1367 μΧ και ο μοναχός Κυπριανός. Σήμερα σώζεται μόνο ο Ναός που πρόσφατα αναστηλώθηκε.
Η Μονή του Αγίου Γεωργίου του Μανδηλά βρίσκεται δίπλα από τα τελευταία σπίτια, στο χωριό Καστράκι, πάνω στο βράχο του Αγίου Πνεύματος, σε ύψος 30μ από το έδαφος. Ονομάζεται Μανδηλάς, γιατί στις μέρες μας, την ημέρα της γιορτής του Αγίου Γεωργίου, οι νέοι της περιοχής σκαρφαλώνουν με σχοινιά στη σπηλιά και αλλάζουν τα μαντήλια με καινούρια που έχουν μαζί τους. Τα παλιά τα παίρνουν για φυλακτό.
Η Μονή της Υψηλοτέρας ή των καλλιγράφων, χτίστηκε το 1347μΧ στην κορυφή ενός βράχου και σήμερα υπάρχουν μόνο ερείπια. Κατά την περίοδο της ακμής του υπήρχε εργαστήριο αντιγραφής και καλλιγραφίας χειρογράφων και κωδίκων, γιαυτό ονομάζεται και καλλιγράφων.
Μέχρι το 1500 μΧ. ιδρύθηκαν στους βράχους των Μετεώρων συνολικά τα παρακάτω 24 μοναστήρια:
|
13 Ι.Μ. Αγίων Αποστόλων
14. Ι.Μ. Αγίου Νικολάου Αναπαυσά
15. Ι.Μ. Αγίων Ταξιαρχών
16. Ι.Μ. Άλυσος του Αποσ. Πέτρου
17. Ι.Μ. Βαρλαάμ
18. Ι.Μ. Καλλιστράτου
19. Ι.Μ. Μεταμόρφωσης του Σωτήρος
20. Ι.Μ. Παντοκράτορος
21. Ι.Μ. Παναγίας
22. Ι.Μ. Ρουσάνου
23. Ι.Μ. Υπαπαντής
24. Ι.Μ. Υψηλοτέρας ή Καλλιγράφων
|
Σώζονται και λειτουργούν σήμερα μόνο 6 μοναστήρια:
Ερειπωμένες Μονές - Ασκηταριά
Στα Μετέωρα, ο μοναχισμός δεν είναι εξακριβωμένο πότε ακριβώς εμφανίστηκε. Πάντως, τον 11ο αιώνα ασκητές διάλεξαν τους βράχους των Μετεώρων σαν τόπο ζωής και προσευχής. Κρύφτηκαν στις σχισμές και στις σπηλιές για να περάσουν σιωπηλά και βασανιστικά, τα χρόνια της σκληρής πάλης με τον εαυτό τους, τα χρόνια της επίμονης ανόδου στον ουράνιο δρόμο. Εκεί πάνω δαρμένοι από τη βροχή, καμένοι από τον ήλιο, απροστάτευτοι από το κρύο και τα χιόνια, στο έλεος της φύσης αλλά και πάντοτε κάτω από τη σκέπη της θείας Πρόνοιας, οι ασκητές μόναζαν για χρόνια δοξάζοντας το Θεό
Υπάρχουν τα παρακάτω ερείπια Μονών - Ασκηταριών για να μας θυμίζουν το μέγεθος της προσφοράς των πρώτων ασκητών και της ιερής εκείνης παράδοσης και τέχνης τους.
Ιερά Σκήτη Παναγίας Δούπιανης.
Ιερά Μονής Υπαπαντής.
Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Μανδηλά.
Αγία Μονή.
Ιερά Μονή Υψηλοτέρας (καλλιγράφων).
Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου Μπάντοβα (Κοφινά).
Ασκηταριά Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου.
Ιερά Σκήτη Αγίου Αντωνίου.
Ιερά Σκήτη Τιμίου Προδρόμου.
΄Υστερα από έρευνές μας, συλλέξαμε κάποια στοιχεία για τις Ιερές Μονές Παναγιάς Δούπιανης, Υπαπαντής, Αγίου Γεωργίου Μανδηλά και της Υψηλοτέρας (Καλλιγράφων).
Η πρώτη μοναστική κοινότητα με στοιχειώδη οργάνωση ήταν η Σκήτη της Δούπιανης ή των Σταγών που ιδρύθηκε από το μοναχό Νείλο. Με κέντρο λατρείας το Ναό της Θεοτόκου, αποτελούσε το "Κυριακό" της Σκήτης. Ο Ναός βρίσκεται λίγο πιο κάτω από το Μοναστήρι του Αγίου Νικολάου του Αναπαυσά.
Οι Μοναχοί που την υπόλοιπη εβδομάδα ζούσαν απομονωμένοι στους γύρω βράχους και προσεύχονταν και αγρυπνούσαν, ολομόναχοι, άρχισαν κάθε Κυριακή να συγκεντρώνονται για να τελέσουν τη Λειτουργία και τη λατρεία τους στο Θεό, στο ναό της Δούπιανης. Το μόνο κτίσμα που σώζεται στις μέρες μας είναι ο Ναός της. Υπήρξε όμως το πρώτο έναυσμα για την άνθιση του μοναχισμού στα Μετέωρα.
Η ασφάλεια και η απομόνωση έφερε στους βράχους πολλούς μοναχούς κι έτσι στην περιοχή ιδρύθηκαν με την πάροδο των αιώνων είκοσι τέσσερα Μοναστήρια που γνώρισαν περίοδο ακμής.
Πολλά από αυτά ερημώθηκαν και έσβησαν, μόνο κάποια παλιά διασωθέντα έγγραφα μας τα κάνουν γνωστά
Η Μονή της Υπαπαντής που σήμερα είναι ακατοίκητη, ανήκει στη Μονή του Μεγάλου Μετεώρου. Κτήτορες της Μονής είναι ο μοναχός Νείλος κατά το έτος 1367 μΧ και ο μοναχός Κυπριανός. Σήμερα σώζεται μόνο ο Ναός που πρόσφατα αναστηλώθηκε.
Η Μονή του Αγίου Γεωργίου του Μανδηλά βρίσκεται δίπλα από τα τελευταία σπίτια, στο χωριό Καστράκι, πάνω στο βράχο του Αγίου Πνεύματος, σε ύψος 30μ από το έδαφος. Ονομάζεται Μανδηλάς, γιατί στις μέρες μας, την ημέρα της γιορτής του Αγίου Γεωργίου, οι νέοι της περιοχής σκαρφαλώνουν με σχοινιά στη σπηλιά και αλλάζουν τα μαντήλια με καινούρια που έχουν μαζί τους. Τα παλιά τα παίρνουν για φυλακτό.
Η Μονή της Υψηλοτέρας ή των καλλιγράφων, χτίστηκε το 1347μΧ στην κορυφή ενός βράχου και σήμερα υπάρχουν μόνο ερείπια. Κατά την περίοδο της ακμής του υπήρχε εργαστήριο αντιγραφής και καλλιγραφίας χειρογράφων και κωδίκων, γιαυτό ονομάζεται και καλλιγράφων.
