Το καταπληκτικό μοναστήρι του Οσίου Θεράποντα

«Για να σε ακούσουν, πρέπει να σταθείς στο κέντρο, ακριβώς κάτω από το θόλο, τότε σίγουρα, τότε μάλλον θα σε ακούσουν», εξηγούν τα βρώμικα αγοράκια στριφογυρίζοντας στα χέρια τους τα λιγδιασμένα και φθαρμένα τζόκεϊ τους.

«Και ποιός πρέπει να ακούσει;»

«Τι ποιός;», λέει με απορία ο Σεριόζα. «Ο Θεός», απαντάει ο ίδιος.

Τα δυο αδέλφια, ο Σεριόζα και ο Βαλέρα, από τα ολιγάριθμα παιδιά του χωριού Θεράπων (Φεράποντοβο), κάθε πρωί πηγαίνουν στο σχολείο διασχίζοντας την πεδιάδα με τα ραδίκια και το πευκοδάσος, καλύπτοντας μια απόσταση σχεδόν 5 χιλιομέτρων. Από το παράθυρο του σπιτιού τους φαίνονται οι δυο λίμνες με τις αμμώδεις ακτές και ο μεγάλος λόφος. Στο λόφο, βρίσκεται το μοναστήρι.

Μόνο για “ψαγμένους”.

Πολλοί από τους προσκυνητές και τους τουρίστες που ταξιδεύουν στην περιοχή Βολογκντά δεν επισκέπτονται τον Θεράποντα. Οι περισσότεροι ενδιαφέρονται κυρίως για το διάσημο μοναστήρι του Κυρίλλου του Μπελοζέρσκ, για τις πηγές της Βολογκντά και την άνετη διαμονή στα σανατόρια της περιοχής. Ωστόσο, τους πραγματικούς εκτιμητές της τέχνης το μοναστήρι του Οσίου Θεράποντα τους ελκύει περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο αξιοθέατο της περιφέρειας, καθώς εκεί μπορούν να θαυμάσουν τις τοιχογραφίες του ξακουστού αγιογράφου Διονυσίου, που έζησε την ίδια εποχή με τον Ραφαήλ, τον Λεονάρντο Ντα Βίντσι και τον Ντύρερ.

Στο χωριό του Θεράποντα γίνεται μεγάλη γιορτή: Είναι η μέρα του θερινού ηλιοστασίου. Με την αφορμή αυτή, το μοναδικό μαγαζί που υπάρχει, έφερε «εισαγόμενα αλκοολούχα» (από την Βολογκντά), οι άνδρες παίζουν ακορντεόν, οι γυναίκες αγοράζουν γλειφιτζούρια-κόκορες, ενώ τα παιδιά φορώντας λαστιχένια γάντια σκαρφαλώνουν σε ένα λείο στύλο του οποίου αν αγγίξουν την κορυφή, θα κερδίσουν ένα ζευγάρι γαλότσες.

Στο μοναστήρι επικρατεί ηρεμία. Κατέφθασαν εδώ φοιτητές του Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής, προκειμένου να βοηθήσουν στην αποκατάσταση των τοιχογραφιών του Διονυσίου.  Ο Σεριόζα και ο Βαλέρα περιφέρονται φορώντας τις λαστιχένιες μπότες τους κατά μήκος της ακτής, μαζεύουν τα σκουπίδια και εξετάζουν με προσοχή τα μικρά πολύχρωμα βότσαλα. Αυτά που χρησιμοποιούσε ο εικονογράφος για να φτιάχνει τα χρώματά του.

Μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς.

Ο πρώτος ξύλινος ναός της Γεννήσεως της Θεοτόκου φτιάχτηκε στο μοναστήρι το 1409, ενώ το 1490 αρχιτέκτονες από το Ροστόφ ανέγειραν στο ίδιο σημείο έναν πέτρινο. Χάρις στις τοιχογραφίες του Διονυσίου στο ναό της Γεννήσεως της Θεοτόκου, το μοναστήρι του Οσίου Θεράποντα συμπεριλήφθηκε το 2000 στον κατάλογο των μνημείων Παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO.

Πεντακόσια χρόνια πριν, ο καλλιτέχνης μαζί με τους γιούς του άρχισε να φτιάχνει μια τοιχογραφία 600 τ.μ. στους τοίχους του ναού, η οποία αποτελούταν από 300 παραστάσεις. Στην αλλαγή του αιώνα η Μεσαιωνική Ρωσία ανέμενε την Ημέρα της Κρίσεως η οποία, σύμφωνα με τα χρονικά, έπρεπε να έρθει με τη συμπλήρωση επτά χιλιάδων χρόνων.

«Κράταγε το κεφάλι σου σκυμμένο, και θα αγγίξεις την κορυφή...», προσπαθεί να νουθετήσει τους φοιτητές από τη Μόσχα ο Βαλέρα.

«Γαλότσες θα κερδίσουμε;», απαντούν γελώντας οι φοιτητές.

Ο Βαλέρα προσβάλλεται και φεύγει γρήγορα, τα πολύχρωμα βότσαλα γλιστρούν από τις τσέπες του. Αν τριφτούν με μια ειδική μέθοδο, τα χρώματα που θα προκύψουν θα είναι σαν αυτά του Διονυσίου, με απαλές αποχρώσεις, διαυγή και χαρούμενα. Οι βυθοί των λιμνών Μποροντάεβσκοε και Πασκόε που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση, είναι διάσπαρτοι από τα πολύχρωμα βότσαλα.

Ιερός τόπος. 

Το μοναστήρι του Οσίου Θεράποντα εμφανίστηκε στο Μπελοζέρσκ μετά το μοναστήρι του Κυρίλλου του Μπελοζέρσκ στις αρχές του 15^ου αιώνα, χάρις στον Όσιο Θεράποντα, και τον σύντροφό του, επίσης Όσιο, Κύριλλο του Μπελοζέρσκ. Λόγω των εξαιρετικών χαρισμάτων του πρώτου ηγούμενου του μοναστηριού και των επόμενων ηγούμενων, το μοναστήρι του Θεράποντα έγινε ένας από τους ιερότερους τόπους της Ρωσίας. Οι ρώσοι τσάροι θεωρούσαν καθήκον τους το προσκύνημα εδώ, ενώ από αυτό προήλθαν πολλές εξέχουσες προσωπικότητες του θρησκευτικού χώρου.

Παράλληλα, σε αυτό έστελναν συχνά σπουδαίους εκκλησιαστικούς λειτουργούς που είχαν πέσει σε δυσμένεια. Εκείνους που μάχονταν για τα πρωτεία της εκκλησιαστικής εξουσίας έναντι του κράτους, όπως ο μητροπολίτης Σπυρίδων-Σάββας και ο Πατριάρχης Νίκων. Ο τελευταίος, κατά τη διάρκεια της εξορίας του στο μοναστήρι δημιούργησε μια νησίδα  στη μέση της λίμνης Μποροντάεβσκοε, όπου στήθηκε ένας μεγάλος ξύλινος σταυρός, ο οποίος είναι έως σήμερα ορατός με φόντο την υδάτινη βλάστηση και τις καλαμιές.

Ναός-πλοίο.

Στον Θεράποντα κάθε παιδί γνωρίζει ότι ο σταυρός είναι από κατάρτι πλοίου. Ο Σεριόζα μαζί με ένα φίλο του κολυμπούν κάθε καλοκαίρι μέχρι τη νησίδα. Οι ιστορικοί αποκαλούν τη νησίδα του Νίκωνα ναό-πλοίο. Η ανατολική πλευρά του έχει ημικυκλικό σχήμα, όμοιο με βωμό, στο κέντρο του οποίου βρίσκεται ο θρόνος με το σταυρό.

Το μουσείο με τις τοιχογραφίες του Διονυσίου αποτελεί τμήμα του μοναστηριακού συγκροτήματος και δημιουργήθηκε στις αρχές του 20^ου αιώνα. Μέχρι τη δεκαετία του ’60 την επίβλεψη του χώρου είχε μόνο ένας φύλακας. Σήμερα, το μουσείο του Διονυσίου έχει ανακηρυχθεί προστατευόμενο μουσείο ιστορικής, αρχιτεκτονικής και καλλιτεχνικής σημασίας. Το εσωτερικό του ναού της Γεννήσεως της Θεοτόκου είναι γεμάτο πολύχρωμες τοιχογραφίες και μεγάλες ζωγραφικές παραστάσεις. Μέσα από τις οπές των κατεστραμμένων τούβλων στα οποία γίνονται επισκευαστικές εργασίες, οι ακτίνες του ήλιου φωτίζουν τις αναπαραστάσεις του Νικολάου του Θαυματουργού, της Θεοτόκου, των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ. Η μορφή του Χριστού κάτω από τον τρούλο είναι γεμάτη με ενοχλητικές άσπρες κουκίδες ασβέστη από τις εργασίες.

«Βλέπεις πως κοιτάζει; Μόνο σε μας εδώ είναι καλός», λέει ο Σεριόζα. «Σε άλλες εκκλησίες που έχω πάει, είναι πάντα θυμωμένος, και πάντα έρχεται η Ημέρα της Κρίσης. Το τέλος του κόσμου όμως δεν έχει έρθει, μπορούμε λοιπόν για την ώρα να πάμε να παίξουμε κυνηγητό».

Ο Σεριόζα σταματά στην πόρτα, κάνει το σταυρό του, κοιτάζει ψηλά, σα να μη βρίσκεται σε μουσείο, αλλά σε πραγματική εκκλησία. Ο Βαλέρα, χωρίς να στραφεί προς τον αδελφό του, κάνει προς τα πίσω και βγαίνει στο δρόμο σκοντάφτοντας πρώτα σε μια ξύλινη δοκό. 

 http://rbth.gr