English French German Spain Italian Dutch Russian Portuguese Japanese Korean Arabic Chinese Simplified

15.10.12

Το σύμβολο και η γοητεία του φάρου


      Έχουν μια ιδιαίτερη γοητεία οι Φάροι. Η μοναξιά τους προκαλεί τη φαντασία και η ιστορία τους συχνά γίνεται θρύλος. Όταν τους αντικρίζεις, καθώς το πλοίο σχίζει τα νερά του πελάγους, είναι αδύνατον το βλέμμα να μην αγκιστρωθεί πάνω τους, να μην πλάσει μια ιστορία. Στην Ελλάδα, όπως είναι γνωστό, οι φάροι είναι ένα από τα σημαντικότερα σύγχρονα μνημεία που δίνουν το στίγμα της περίοπτης θέσης που κατείχε ανέκαθεν η χώρα στην παγκόσμια ναυτική ιστορία. Πολλοί έχουν αποσυρθεί πια από τη ζωή, άλλοι εγκαταλείφθηκαν, αλλά όλοι προκαλούν κάποια βλέμματα στοργής.
         Το φως στην απέραντη πίσσα του συνδυασμού θάλασσας και νύχτας, αναμφισβήτητα είναι αυτό του φάρου, το οποίο δε έχει και συμβολική έννοια: το φως και η ελπίδα της ζωής μας, όταν όλα πια τείνουν να σκοτεινιάσουν. Αυτοί στέκουν αγέρωχοι στη μέση του πουθενά, παραδομένοι στη λύσσα των κυμάτων μόνο και μόνο για να δώσουν μια αχτίδα φωτός, για να εντοπιστούν οι συντεταγμένες είτε του πλοίου είτε ακόμη και της ίδιας μας της ζωής.
      Γ
ια κάθε ναυτικό, "φάρος" σημαίνει ελπίδα, αισιοδοξία και ασφάλεια της ρότας του. Για τον υπόλοιπο κόσμο είναι ένα θέμα που θέλοντας και μη, αγγίζει πάντα κάποιες λεπτές χορδές της ψυχής μας. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι οι Φάροι από μόνοι τους είναι ένα θέμα που ελκύει το ενδιαφέρον όλων των ειδών τέχνης , όχι μόνο της ζωγραφικής αλλά και της λογοτεχνίας , της ποίησης και του κινηματογράφου , γιατί πίσω από τους επιβλητικούς πέτρινους τοίχους τους , τούς διαβρωμένους από την αλμύρα , κρύβουν δύναμη , μυστήριο , μοναξιά , περιπέτεια και συγχρόνως απέραντη γαλήνη. Η «στίλβουσα σιωπή» τους έχει χρησιμοποιηθεί με πληθωρικό τρόπο στη λογοτεχνία από τον Όμηρο μέχρι τον Λαμαρτίνο και από τον Καρκαβίτσα και τον Εμπειρίκο μέχρι τους Βατικιώτες λογοτέχνες Γιώργο Παπούλια και Ελένη Σαραντίτη.
     Οι φάροι πάντα ασκούσαν μία διαρκή γοητεία στους ανθρώπους, είτε ήτανε στεριανοί, είτε θαλασσινοί. Δεν έχουν μόνο ενδιαφέρον σαν αρχιτεκτονικά κτίσματα, αλλά διαπερνώντας το σκοτάδι με το φως τους, είναι σημεία αναφοράς για τους ναυτιλλόμενους και μεταφορικά για το ανθρώπινο πνεύμα. Ο συμβολικός χαρακτήρας των φάρων για τους στεριανούς συμπυκνώνει την ουσία της απομόνωσης και της μοναξιάς, για τους ναυτιλλόμενους την ελπίδα και τη "σιγουράντζα" του σωστού προσανατολισμού της "ρότας" τους.
         Aν είναι αλήθεια ότι η ναυτοσύνη αποτελεί θεμέλιο της εθνικής συνείδησης, ο φάρος, με την ιδιότυπη σχέση επικοινωνίας που εξασφάλιζε ανάμεσα στον ταξιδευτή και τον προορισμό του, αποτελεί ένα από τα σύμβολά της. Έτσι, στους ναυτικούς ο φάρος ήταν σημείο αναφοράς της πορείας τους, καθώς και συντροφιά, γιατί το φως του σήμαινε την παρουσία κάποιων ανθρώπων εκεί, που και αυτοί με τον δικό τους τρόπο τους συμπαραστέκονταν για το «καβατζάρισμα» του κάβου. Kαι οι κάβοι είχαν ιστορία. Oι κάβοι είναι σημεία, είναι κορυφές ξηράς στη θάλασσα. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που φτιάχτηκαν φάροι σε σημεία μεγάλων ναυαγίων. Aντίθετα, είναι πολλές οι περιπτώσεις πραγματικού ανθρώπινου αγώνα για να κρατηθεί άσβεστο κατά τη νύκτα με πολύ δύσκολες συνθήκες το φως του φάρου. H μετατροπή του ανθρώπινου μόχθου και αγώνα σε ΦΩΣ για προστασία πάλι του ανθρώπου που θαλασσοταξιδεύει είναι το στοιχείο που κάνει το φάρο ΣYMBOΛO. Kάνει το φάρο να στέκει ως ορόσημο και τιμή για κάθε τόπο που τον έχει. Kαι το ταξίδι συνεχίζεται...
 
      τεχνολογία εξελίσσεται και οι φάροι δέχονται κάθε φορά και τα νέα τεχνικά επιτεύγματα. Σαν ένα αυτόνομο τεχνολογικό επίτευγμα ο φάρος και τα στοιχεία που τον αποτελούν, σιγά - σιγά με την πάροδο του χρόνου και των νέων εφαρμογών εμπλουτίζεται με τη νέα τεχνολογία και μετατρέπεται σε επανδρωμένο εργαλείο με αυτόματα συστήματα. Έτσι οι φάροι απογυμνώνονται από το ανθρώπινο στοιχείο και σήμερα, πλην ελαχίστων, στέκουν έρημοι φωτίζοντας ακόμα τα περάσματα, μα στέλνοντας ένα επιθανάτιο φως ειδοποιώντας ότι το θαυμαστό κτιριακό κέλυφος τους καταστρέφεται φορτισμένο από τον αιώνιο ανθρώπινο αγώνα για πολιτισμό. Γιατί οι Φάροι είναι πολιτισμός.
         Αν και οι φάροι έχουν αυτοματοποιηθεί και η ανθρώπινη παρουσία είναι απούσα, από αυτό το φωτάκι στο μαύρο ορίζοντα της θαλασσινής νύχτας, πάντα είναι παρούσα η αίσθηση ότι εκεί είναι κάποιος που ξενυχτά για να μας βοηθήσει να κρατήσουμε σωστά την πορεία. Είναι ανάγκη να μοιραστούμε τις δυσκολίες της φουρτούνας, της κούρασης, της βάρδιας, της αβεβαιότητας του υγρού στοιχείου.

         Ο φάρος αναβοσβήνει δηλώνοντας την ταυτότητά του και συγχρόνως ανοιγοκλείνει το μάτι του προσωπικά για τον καθένα που τον κοιτά. Αναβοσβήνει ο φάρος λες και επιμένει να θυμίζει την αέναη πάλη του ανθρώπου με τη θάλασσα, να θυμίζει την αυθεντικότητα των δυσκολιών του ταξιδιού, την υπενθύμιση του ορόσημου.
        Αναρωτιόμαστε μήπως βρισκόμαστε σ' ένα χρονικό σημείο που μπορεί να χρειαζόμαστε να προσδιορίσουμε τη θέση μας, μέσα από την προσέγγιση στις ζωές ανθρώπων και επαγγελμάτων μιας εποχής μόλις πίσω μας. Αναρωτιόμαστε μήπως τώρα χρειαζόμαστε να πλησιάσουμε τους φάρους, να τους συναντήσουμε και να μας διηγηθούν για πράγματα που μόλις πέρασαν. Μήπως χρειάζεται να φωτίσουμε περισσότερο την ιστορία της ναυτοσύνης μας.
     Οι φάροι είναι εκεί από τότε που έγιναν. Ακίνητοι και αέναοι στο καθήκον τους. Ακίνητοι και ζωντανοί! Μνήμη και Παρουσία. Οι φάροι που συνδέθηκαν με ζωές ανθρώπων όπως φτάνουν μέχρι τις μέρες μας. Ένα ταξίδι - μια γνωριμία - για τον καθένα μας ξεχωριστά.
 

Τα διαβάζουν πολλοί