Μία στενή λωρίδα γης, μόλις 2 χιλιομέτρων χωρίζει τις Λίμνες Χειμαδίτιδα και Ζάζαρη, οι οποίες αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του συμπλέγματος των υγροτόπων της Δυτικής Μακεδονίας (Πρέσπες, Καστοριά, Βεγορίτιδα, Πετρών, Χειμαδίτιδα και Ζάζαρη).
Η ύπαρξη αυτών των δύο λιμνών με τα πολλαπλά οφέλη που προσφέρουν στον άνθρωπο οδήγησε στην ανάπτυξη αρκετών οικισμών στην ευρύτερη περιοχή τους. Οι πλησιέστεροι οικισμοί είναι η Κοινότητα Αναργύρων στη Λίμνη Χειμαδίτιδα και η Κοινότητα Λιμνοχωρίου στη Λίμνη Ζάζαρη, ενώ άλλες κοινότητες που επηρεάζουν και επηρεάζονται από τους υγροτόπους αυτούς είναι : τα Βαλτόνερα, ο Ροδώνας, το Πεδινό, ο Αετός, τα Ασπρόγεια, οι Αγραπιδιές, το Σκλήθρο, το Λέχοβο, το Νυμφαίο, η Ολυμπιάδα και η Γαλάτεια. Οι πλησιέστεροι δήμοι περιφερειακά των λιμνών είναι αυτοί της Φλώρινας, του Αμυνταίου, της Πτολεμαΐδας και της Καστοριάς.
Οι Λίμνες Χειμαδίτιδα και Ζάζαρη σχηματίσθηκαν από μεγάλες γεωλογικές καθιζήσεις και θεωρούνται τεκτονικής προέλευσης. Σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές αποτελούν κατάλοιπο της παλιάς Εορδαίας λίμνης.
Η μορφολογία της ευρύτερης περιοχής χαρακτηρίζεται από την παρουσία δύο ενοτήτων, μίας ορεινής με έντονο ανάγλυφο και μεγάλες κλίσεις και μίας πεδινής με ομαλές κλίσεις γύρω από τις λίμνες και μέσα στις κοιλάδες.
Οι λίμνες αποτελούν τμήμα της ευρύτερης υδρολογικής λεκάνης στην οποία περιλαμβάνεται και η Λίμνη Πετρών. Η συνολική έκταση της λεκάνης αυτής είναι 344 τετρ. χιλιόμετρα. Το υψόμετρο των Λιμνών Χειμαδίτιδα και Ζάζαρη είναι 593 και 602 μέτρα αντίστοιχα και η έκτασή τους 10,8 τετρ. χιλιόμετρα και 2 τετρ. χιλιόμετρα. Και οι δύο λίμνες έχουν σχήμα ελλειψοειδές και το μέσο βάθος τους είναι 1 μέτρο για τη Λίμνη Χειμαδίτιδα και 4,6 μέτρα για τη Λίμνη Ζάζαρη.
Η Λίμνη Ζάζαρη δέχεται τα νερά του χειμάρρου του Σκλήθρου, ο οποίος συγκεντρώνει τα νερά της ομώνυμης κοινότητας και των Κοινοτήτων Ασπρογείων και Λεχόβου. Για την ικανοποίηση των αρδευτικών κυρίως αναγκών της ευρύτερης περιοχής αλλά και για αντιπλημμυρικούς σκοπούς κατασκευάστηκαν στο παρελθόν αρκετά έργα. Ένα από αυτά ήταν η εκτροπή, το 1961, της κοίτης του χειμάρρου του Σκλήθρου με σκοπό τον εμπλουτισμό της Λίμνης Ζάζαρης με περισσότερο νερό και την αποξήρανση του έλους που υπήρχε στην περιοχή. Επίσης, στην ανατολική πλευρά της λίμνης, κατασκευάσθηκε αντιπλημμυρικό ανάχωμα και στη νοτιοανατολική, υπερχειλιστής, προκειμένου να συγκρατείται επαρκής ποσότητα νερού στη λίμνη για την κάλυψη των αρδευτικών αναγκών. Το πλεόνασμα των νερών οδηγείται στη Λίμνη Χειμαδίτιδα.
Ο ΦΥΣΙΚΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ ΤΩΝ ΛΙΜΝΩΝ
Τα εσωτερικά νερά των δύο λιμνών, οι καλαμώνες, τα έλη, τα υγρολίβαδα και τα παραλίμνια φυλλοβόλα δάση με την πλούσια πανίδα συνθέτουν την ιδιαίτερη οικολογική αξία των δύο λιμνών.
Οι λίμνες έχουν πλούσια βλάστηση με φυτά που επιπλέουν στην επιφάνεια του νερού, φυτά ριζωμένα στο βυθό τα οποία αναπτύσσονται μέσα στο νερό ή στην επιφάνεια (νούφαρα, ποταμογείτονες κλπ.) και φυτά των καλαμώνων και των υγρών λιβαδιών. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των υγροτόπων αυτών, και κυρίως της Λίμνης Χειμαδίτιδας, αποτελούν οι εκτεταμένοι καλαμώνες με κυρίαρχο είδος το Phragmites australis. Συνολικά στην περιοχή έχουν καταγραφεί 150 φυτικά είδη, σε 9 τύπους οικοτόπων.
Αξιόλογος είναι και ο αριθμός των ειδών των θηλαστικών που έχουν παρατηρηθεί, αρκετά από τα οποία είναι απειλούμενα όπως ο Λύκος (Canis lupus), η Βίδρα (Lutra lutra) και ο Λαγόγυρος (Citellus citellus).
Στο παραλίμνιο δάσος αλλά και στις γύρω υγρές περιοχές συναντώνται 7 είδη αμφιβίων από τα 17 είδη που υπάρχουν στην Ελλάδα, όπως ο Κοινός τρίτωνας (Triturus vulgraris), ο Χωματόφρυνος (Bufo bufo), ο Λιμνοβάτραχος (Rana ridibunda), ο Πράσινος φρύνος (Bufo viridis), ο Δενδροβάτραχος (Hyla arborea), ο Πηλοβάτης (Pelobates syriacus), και ο Ευκίνητος βάτραχος (Rana dalmatina). Τα τέσσερα τελευταία είδη έχουν χαρακτηρισθεί ως προστατευόμενα σύμφωνα με διεθνείς συμβάσεις και οδηγίες. Στις κοντινές ορεινές περιοχές απαντώνται είδη όπως η Σαλαμάνδρα (Salamandra salamandra), η Μπομπίνα (Bombina variegata) και ο Βάτραχος των ρυακιών (Rana graeca).
Η περιοχή των λιμνών είναι πλούσια και σε ερπετά όπως οι χελώνες Testudo hermanni και Emys orbicularis, οι σαύρες Lacerta viridis και Podarcis muralis καθώς και τα φίδια Malpolon monspessulanus (Μαυρόφιδο), Vipera ammodytes (Οχιά), και Natrix natrix (Νερόφιδο).
Αξιόλογη είναι και η ιχθυοπανίδα με είδη όπως ο Κυπρίνος (Cyprinus carpio), η Τούρνα (Esox lucius), το Γληνί (Tinca tinca), η Πλατίκα (Rutilus rutilus vegariticus), ο Μυλωνάς (Barbus meridionalis) κ.α.
Η ορνιθοπανίδα των δύο λιμνών αποτελείται από 141 είδη, 96 από τα οποία φωλιάζουν στην περιοχή, ενώ σημαντικός είναι και ο αριθμός των απειλούμενων και προστατευόμενων ειδών. Ξεχωριστή θέση καταλαμβάνουν τρία παγκοσμίως απειλούμενα είδη, η Βαλτόπαπια (Aythya nyroca), το Κιρκινέζι (Falco naumanni) και ο Αργυροπελεκάνος (Pelecanus crispus). Η περιοχή είναι σημαντική επίσης για την αναπαραγωγή και άλλων προστατευόμενων ειδών όπως ο Μικροτσικνιάς (Ixobruchus minutus), ο Πορφυροτσικνιάς (Ardea purpurea), ο Πελαργός (Ciconia ciconia), ο Καλαμόκιρκος (Circus aeruginosus), ο Λιβαδόκιρκος (Circus pygarpus), το Σαΐνι (Accipiter brevipes), η Αετογερακίνα (Buteo rufinus), το Χρυσογέρακο (Falco biarmicus), ο Πετρίτης (Falco peregrinus), το Μουστακογλάρονο (Chlidonias hybridus), το Μαυρογλάρονο (Chlidonias niger), η Χαλκοκουρούνα (Coracias garrulus) και ο Γαϊδουροκεφαλάς (Lanius minor). Αξίζει να σημειωθεί ότι οι δύο λίμνες φιλοξενούν το μεγαλύτερο πληθυσμό Κυνηγόπαπιας (Aythya ferina) κατά την περίοδο της φωλεοποίησης, και ότι το σύμπλεγμα των δύο λιμνών έχει χαρακτηρισθεί ως Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά της Ελλάδας.
Τέλος, αξιοσημείωτη είναι και η παρουσία των ασπονδύλων στην περιοχή. Καταγράφηκαν συνολικά 20 είδη, από τα οποία 2 έχουν χαρακτηρισθεί ως κινδυνεύοντα.
Οι Λίμνες Χειμαδίτιδα και Ζάζαρη αποτελούν ένα πολύτιμο οικοσύστημα με πλήθος αξιών, οι κυριότερες από τις οποίες είναι:
· Βιολογική Αξία:
Η ποικιλότητα των οικοτόπων: εσωτερικά νερά, καλαμώνες, υγρολίβαδα, δρυοδάση, κ.α. συμβάλλει στην βιοποικιλότητα των ειδών. Οι οικότοποι αυτοί φιλοξενούν μεγάλους αριθμούς ειδών χλωρίδας και πανίδας αρκετά από τα οποία είναι ενδημικά, απειλούμενα ή και σπάνια.
· Αρδευτική :
Παρέχει νερό για άρδευση σε μεγάλο μέρος του Νομού Φλώρινας. Το νερό χρησιμοποιείται άμεσα με ελεύθερη ροή ή με άντληση από τις λίμνες ή έμμεσα από τους υπόγειους υδροφορείς, για την άρδευση των γεωργικών καλλιεργειών.
· Αλιευτική:
Η παραγωγή αλιευμάτων από τις Λίμνες Χειμαδίτιδα και Ζάζαρη, αν και έχει περιορισθεί αρκετά τα τελευταία έτη, συμβάλλει στην αύξηση του εισοδήματος των κατοίκων της περιοχής.
· Κτηνοτροφική:
Η υγροτοπική βλάστηση και ιδιαίτερα αυτή των υγρολίβαδων προσφέρει πλούσια βοσκήσιμη ύλη για τα βοοειδή και τα αιγοπρόβατα της περιοχής.
Επίσης η ύπαρξη των λιμνών ικανοποιεί και τις ανάγκες πολλών κοπαδιών για πόσιμο νερό.
· Επιστημονική:
Αποτελούν σπουδαίο πεδίο επιστημονικής έρευνας για τους υγρότοπους, τη διαχείρισή τους και τις ανθρωπογενείς επιδράσεις στις λειτουργίες τους.
· Εκπαιδευτική:
Οι λίμνες προσφέρονται για την άσκηση προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης για τους μαθητές των γύρω νομών όσο και για μαθητές από την υπόλοιπη Ελλάδα.
· Αναψυχής:
Μπορούν να προσφέρουν στον επισκέπτη ξεκούραση και γαλήνη και να αποτελέσουν πόλο ανάπτυξης ήπιων οικολογικών τουριστικών δραστηριοτήτων, συνεισφέροντας έτσι στην ενίσχυση του εισοδήματος των κατοίκων.
http://www.xanthi.ilsp.gr
